خاندان گیلویه و نقش سیاسی- اجتماعی آنان در عصر عباسیان (سده¬های دوّم و سوّم هجری قمری)

خاندان گیلویه یا به عبارتی  خاندان  روزبه، از مشهورترین و مؤثرترین خاندان های ایرانی فارس در سه سدۀ نخست اسلامی بود که پس از سقوط ساسانیان، علاوه بر درگیری متناوب با اعراب مهاجم و مسلّط، به­تدریج موفق شدند در دستگاه خلافت عباسی نفوذ یابند و نقش بارز خود را در وقایع سیاسی- اجتماعی عصر نشان دهند. گیلویه که از همۀ اعضای خاندان معروف تر و برجسته­تر شد،  اقتدار و عظمتش به حدی رسید که منطقۀ وسیعی از فارس را تحت حاکمیت خود درآورد، و منطقه به احترام و اشتهار او نام گذاری شد. وی که سپاهی آماده و چند هزار نفری داشت، با خاندان ابودلف عجلی عرب، که از قرن دوم هـ ق در بخشی از ایران – خاصه عراق عجم- حضور و سلطه یافته بودند، درگیر و به رغم موفقیت های مقطعی و قتل معقل، برادر ابودلف، سرانجام کشته شد. قلمرو گیلویه که ناحیۀ گسترده­ای از نزدیکی های شیراز تا سمیرم، لردگان، ارجان (= بهبهان)، بخشی از کناره­های خلیج فارس، ممسنی و کهگیلویه و بویراحمد بود، قلمرو حکمرانی گیلویه و خاندانش محسوب می شد. پس از گیلویه، فرزندانش، خالد و حسن و نوۀ او محمد بن حسن، به گونه­ای دیگر در دربار خلفای عباسی حضور و نفوذ یافتند و و نقش مهم خاندان را تداوم بخشیدند. در این مقاله که بر مبنای پژوهش کتابخانه­ای و روش  تحقیق تاریخی، توصیف و تحلیل گردیده، به این مسئله پاسخ داده شده، که نقش سیاسی و اجتماعی خاندان گیلویۀ ایرانی  در دستگاه خلافت عباسی چگونه بوده است.